Kulturno-historijsko naslijeđe Kiseljaka u osmanskom periodu
Dolaskom osmanske vlasti na prostor kraljevine Bosne župa Lepenica ulazi u novu administrativnu podjelu gdje postaje nahija Lepenica te Kreševo i Fojnica odvajaju se u samostalne nahije. U osmanskom periodu od 1463. do 1878. godine Kiseljak dobija na važnosti i to upravo zbog njegovog geografskog položaja i prirodnih resursa naročito zbog kisele vode. Njegova naselja poput Višnjice, Gromiljaka, Podastinja, Rotilja, Homolja, Lepenice spominju se i ranije a ime Kiseljak vežemo za osmanski period i naročito dva putopisca Benedikta Kuripešića i Evliju Ćelebiju. Prve vijesti o Kiseljaku daje Benedikt Kuripešić u svom Itineraru i kaže da je: “dne 11 septembra 1530 godine, dolazeći iz Busovače, prešao rijeku Željeznicu (danas uobičajen naziv za Fojničku rijeku) i stigao u Kiseljak (njem. Saurer Prunnen = kiseli zdenac)“. Drugi put Kiseljak spominje u putopisu Evlije Čelebije koji kaže; „Selo Kiseljak (Ekši Sular) to je napredno muslimansko i hrišćansko selo od tri stotine kuća s vrtovima i baščama. Na nekoliko mjesta pokraj ovoga sela izviru mala vrela.“
Kada govorimo o materijalnom historijskom-kulturnom naslijeđu i razvoju Kiseljaka, onda moramo pratiti proces njegovog razvoja. Da bi neko naselje u osmanskom periodu dobilo status kasabe, takvo naselje moralo je imati prvenstveno džamiju u kojoj se obavljali sve molitve uključujući i molitvu petkom. Početkom 16. stoljeća izvjesni Hadži-Uvejs sagradio je na mjestu današnjeg Kiseljaka džamiju, karavan-saraj (han) i kuću za azape (stražare). O popravku tih zgrada govori jedna bilješka u Sarajevskom sidžilu od 5. jula 1565. godine, kad je pred šerijatski sud pristupio upravitelj ovog vakufa, Isabalija sin Ejnehanov, te zatražio dozvolu za popravku zgrada. Stoga, gradnjom džamije prvenstveno u Podastinju te okolnim mjestima na Han Ploči, Kazagićima, Homolju (Lepenica), Bukovici, Lugu, Gromiljaku i Višnjici počinje razvoj Kiseljaka u 16. stoljeću. Jer na tim mjestima oko džamije okupljaju se muslimani i širi se islamska kultura. Po svim osmanskim defterima (popisima stanovništva) do kraja 17. stoljeća na prostoru općine Kiseljak u većini žive pripadnici islamske vjeroispovijesti muslimani Bošnjaci. Osim džamija na prostoru općine Kiseljak imamo i nekoliko starih turbeta iz osmanskog perioda, u kojima su ukopani šehidi i to u Višnjici, Gomionici i Brestovskom.
